ortotipografia >> Letra larria, xehea eta maiuskula txikia >> Letra larria, izen bereziak markatzeko >> Argizagiak

Planetak, sateliteak, izarrak, konstelazioak eta zodiakoa.

Saturno; Marte; Ilargia; Aries

Eklipse ikusgarria izan zen atzo Euskal Herrian, Ilargia Lurraren eta Eguzkiaren artetik igaro zelarik.

Baina: 

Jupiterren ilargi bat da Io.

Gaur eguzkiak ez du askorik joko.

idazkuntza >> Gramatika >> Deklinabide arazoak >> Izenlagunak: noiz '-ren' eta noiz '-ko'

Zenbaitetan garbi badago ere (jabetza zentzuan -ren eta lekuzko zentzuan -ko), hainbat eta hainbatetan zalantza sortzen da loturarekin. Nekez bil daiteke kasuistika guztia, baina hona hemen kasu ohikoenak.

noiz '-ren'	adibideak
jabetza	ETBren egoitza  kontserba etxearen jabea Iraken etorkizuna herriaren izena liburuaren izenburua Atarrabiaren Eguna Euskal Herriaren sinboloa Frantziaren irudia Israelen enbaxada [Israelek duen enbaxada] Israelen Egiptoko enbaxada [Israelek Egipton duen enbaxada]
egilea-eginikoa	Sinn Feinen batzar nagusia EAJren eta EH Bilduren bilera
eginikoa-egilea	Aste Nagusiaren sortzaileak Zinemaldiaren babesle ofiziala Zinebiren antolatzaileak filmaren zuzendaria proiektuaren zuzendaria liburuaren idazlea egunkariaren irakurlea elkartearen sustatzailea deialdiaren arduradunak
objektua-ekintza	delituaren salaketa aldizkariaren harpidetza (eta aldizkariaren harpideduna) partidaren amaiera irailaren hasiera Nafarroako Parlamentuaren eraketa
objektua-ezaugarria	izatearen garrantzia gereziaren gorria
osoa-partea	liburuaren lehen zatia Europaren bihotzean filmaren parte bat
alde	sei tantoren aldea bi golen aldea
zale	musika klasikoaren zalea kolore bizien zalea Realaren zalea [realzalea]
alderdia-hura nagusi den erakundea	EAJren udala PPren gobernua
	Arte Ederren Museoa Zuzenbide Historikoaren Institutua
zerbaiten balioa, guztira	hogei euroren gasolina [hogei euroren truke ematen dutena] bi euroren intxaurrak [bi euroren truke ematen dituztenak] txakur txiki baten karameluak [txakur txiki baten truke ematen zituztenak]

 

noiz '-ko'	adibideak
tokia	gelako armairua  etxeko ataria hango berri taldeko kidea Nafarroako Gobernuko presidentea EAEko lehendakaria Alaveseko jokalaria BERRIAko itzultzailea NBEko idazkaria EAJko alkatea
denbora	gaurko egunkaria heriotzako ordua azken judizioko eguna
arloa, esparrua	Erizaintzako Unibertsitate Eskola [erizaintzaren arlokoa] kimika organikoko irakaslea [kimika organikoaren arlokoa]
nolakotasuna	bihotz oneko jendea lau hankako mahaia garrantzi handiko erabakia
prezioa	1,90 euroko gasolina [litroa 1,90 kosta da] lau euroko intxaurrak [kiloa lau euro kosta da]
besterik	Euskal Herriko mapa

Badira kasu batzuk bi atzizkiak onartzen dituztenak, ikuspegia zein den edo zer esan nahi den. Hona hemen halako batzuk:

-ko	-ren
Osasunako entrenatzailea [Osasunan duten entrenatzailea]	Osasunaren entrenatzailea [Osasuna entrenatzen duena]
BERRIAko zuzendaria [BERRIAn duten zuzendaria]	BERRIAren zuzendaria [BERRIA zuzentzen duena]
Alfako akzioak [norbaitek Alfan dituen akzioak]	Alfaren akzioak [Alfak dituen akzioak]
Italiako Gobernuko bozeramailea [gobernuan duten bozeramailea]	Italiako Gobernuaren bozeramailea [gobernuak duen bozeramailea]
Hezkuntza Ministerioko ordezkaria [ministerioan duten ordezkaria]	Hezkuntza Ministerioaren ordezkaria [ministerioa ordezkatzen duena]
monasterioko burua [monasterioan duten burua]	monasterioaren burua [monasterioak duen burua]
armadako buruzagia [armadan duten buruzagia]	armadaren buruzagia [armadak duen buruzagia]
ikastolako arduradunak [ikastolan dituzten arduradunak]	ikastolaren arduradunak [ikastolaren ardura dutenak]
Nafarroako konkista [Nafarroan eginiko konkista]	Nafarroaren konkista [1. Nafarroa konkistatu zutenekoa. 2. Nafarroak eginiko konkista]
Euskal Herriko historia [Euskal Herrian izaniko historia]	Euskal Herriaren historia [Euskal Herriak izaniko historia]
EAJko hautagaia [EAJkoa den hautagaia]	EAJren hautagaia [EAJk aurkeztu duen hautagaia]
Greziako egoera [Grezian dagoen egoera]	Greziaren egoera [Greziak duen egoera]

 

deontologia >> Jarraibideak >> Lurraldea eta komunitatea >> BERRIAko kazetarien hitzetan >> Lurraldea

›Euskal Herria da BERRIAren nazioaren izena, eta Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Lapurdi, Nafarroa (edo Nafarroa Garaia), Nafarroa Beherea eta Zuberoa dira Euskal Herriko herrialdeak.

›BERRIAk ez du erabiltzen Euskadi, salbu erakundeen edo taldeen izenean agertzen bada, hala nola Euskadiko Gazteriaren Kontseilua (ez nahasi Euskal Herriko Gazteriaren Kontseiluarekin), Euskadiko Filmategia, Euskadi Irratia.

›EAE edo Euskal Autonomia Erkidegoa administrazio jakin hori adierazteko erabiltzen da, baina ez erreferentzia geografiko gisa. Esaterako, Euskal Estatistika Erakundea (Eustat) EAEko estatistika institutua da, Eusko Jaurlaritzaren erakunde autonomiaduna baita. Administrazioarekin zerikusirik ez duten testuinguruetan, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa idazten da. Orobat egiten da lurralde historiko horietako erakunde berezkoei buruz aritzean: Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiak.

[] EAEn galtzeko arriskuan diren espezieak
[] Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan galtzeko arriskuan diren espezieak

[] Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako lehendakaria
[] Euskal Autonomia Erkidegoko lehendakaria, EAEko lehendakaria

deontologia >> Jarraibideak >> Lurraldea eta komunitatea >> BERRIAko kazetarien hitzetan >> Herritarrak

›Euskaldun:

1. Euskaraz mintzo dena.

2. Zentzu historikoan eta etnikoan, Euskal Herrikoa.

[] Duela 8.000 urte ere, euskal herritarrek arrantzan egiten zuten.

[] Duela 8.000 urte ere, euskaldunek arrantzan egiten zuten.

[] Julio Caro Barojaren Los vascos (Euskaldunak) eta Los vascos y la historia a través de Garibay (Euskaldunak eta historia Garibairen arabera).

›Euskal herritar.

Euskal herritarra, berriz, Euskal Herrian jaioa edo Euskal Herriko herritarra da, euskalduna nahiz erdalduna.

[] Bi euskal herritar zauritu ziren herenegun Hondurasko istripuan.

›Euskal + izena.

Askotan, artifiziala gertatzen da herritartasuna aipatzen ibiltzea; horrelakoetan, hobe izaten da euskal + izena erabiltzea.

[] Saskibaloi talde horretan bi euskal herritarrek jokatzen dute.

[] Saskibaloi talde horretan bi euskal jokalari aritzen dira.

deontologia >> Jarraibideak >> Lurraldea eta komunitatea >> BERRIAko kazetarien hitzetan >> Nola erabili 'euskal'

›Bi adiera ditu:

1. Euskal Herrikoa; Euskal Herriari dagokiona.

2. Euskarazkoa.

[] euskal itsasbazterra = Euskal Herriko itsasbazterra; euskal sukaldaritza = Euskal Herriko sukaldaritza; euskal arrantzaleak = Euskal Herriko arrantzaleak; Euskal preludioak (Aita Donostiaren obra). 

[] euskal antzerkia = euskarazko antzerkia; euskal literatura = euskarazko literatura; euskal kantak = euskarazko kantak; euskal idazlea = euskaraz idazten duena.

Esaterako, Espido Freide ez da euskal idazlea, baina idazle bilbotarra bai.

deontologia >> Jarraibideak >> Lurraldea eta komunitatea >> Itzuli beharrekoetan >> Zuzeneko estiloa eta izenburuak

Hona hemen nola itzultzen diren besteren hitzak zuzeneko estiloan ari garenean, hala nola elkarrizketetan.

erdaraz	euskaraz
País Vasco, Pays Basque, Basque Country	Euskal Herria
País Vasco-Francés	Frantziako Euskal Herria; Euskal Herri frantsesa
Pays Basque-Espagnol	Espainiako Euskal Herria; Euskal Herri espainola
Vascongadas	Baskongadak
Euskadi	Euskadi
vasco	euskal (herritar); euskaldun
vasco-navarro	euskal nafar; nafar euskaldun
vasco-español; basque-espagnol	euskal espainol; euskal espainiar; espainol euskaldun
sociedad vasca	euskal gizartea
partidos vascos	euskal alderdiak
vascongado	euskal (literatura, kantak...)
vascongado (gaur egungo politikan)	baskongado
Vasconia	Euskal Herria; Baskonia
pueblo vasco	euskal herria; euskal populua

 

deontologia >> Jarraibideak >> Lurraldea eta komunitatea >> Itzuli beharrekoetan >> Zeharkako estiloa

Zeharkako estiloan ari izanez gero, askotan interpretatu egin beharko dira besteren esanak. Horretarako, kontuan izan taula hau.

erdaraz	euskaraz
País Vasco, Pays Basque, Basque Country	Euskal Herria; Hego Euskal Herria; Ipar Euskal Herria; EAE; Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa
País Vasco-Francés	Ipar Euskal Herria
Pays Basque-Espagnol	Hego Euskal Herria
Vascongadas	EAE; Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa
Euskadi	EAE; Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa
vasco	euskal (herritar); euskaldun
vasco-navarro	Hego Euskal Herriko; Araba(ko), Bizkai(ko), Gipuzkoa(ko) eta Nafarroako
vasco-español; basque espagnol	Hego Euskal Herriko
vasco-francés; basque français	Ipar Euskal Herriko
sociedad vasca	euskal gizartea; Euskal Herriko gizartea; EAEko gizartea; Araba(ko), Bizkaiko(ko) eta Gipuzkoako gizartea
partidos vascos	euskal alderdiak; Euskal Herriko alderdiak; EAEko alderdiak; Araba(ko), Bizkaiko(ko) eta Gipuzkoako alderdia
vascongado	euskal (literatura, kantak...)
Vasconia	Euskal Herria; Baskonia
pueblo vasco	euskal herria; euskal populua

 

idazkuntza >> Puntuazioa >> Aditzik gabeko tituluak >> Esaldien ordezko direnak >> Galdegaia hasieran

ikus-entzunezkoak >> Esatekoak eta aditzekoak >> Ahozko testuak sortzeko kontuan hartzekoak >> Errazago jarduteko konbentzio batzuk >> Kopuruak, kantitateak eta neurriak

›Biribildu, ahal dela Zenbakiak biribiltzea komeni da, betiere aldea garrantzizkoa ez bada eta informazioaren mamia desitxuratzen ez badu. 35.007 boto [35.000 boto*]

›Zenbaki konplexurik ez hasieran Ez da komeni hasierako esaldian zenbaki zehatzak batere testuingururik gabe aipatzea, hainbat gutxiago konplexuak badira. Hobe da azalpen orokorren bat ematea edo datuen inguruko erreakzio baten berri jakinaraztea: jakinaren gainean egonda, entzulea errazago jabetuko da geroago aipatuko diren datuez. [] 1.614 langabe gehiago izan dira irailean Hego Euskal Herrian, abuztuan baino

[] Langabeziak gora egin du irailean Hego Euskal Herrian: abuztuan baino 1.614 langabe gehiago.

›Erraz esateko moduan idatziGidoian, esateko modu eroso batean idatziko ditugu kopuruak eta neurriak, sinbolorik eta laburdurarik gabe, eta kontu handiz jokatuko dugu hamarrenekin eta neurri unitateekin. Esaterako, lagungarria gerta daiteke 'milioi' eta 'mila' letraz idaztea. [] 8,50 € [] zortzi euro eta erdi

[] 1,20 € [] euro bat eta hogei zentimo

[] 1,5 kg [] kilo eta erdi

[] 2 ha [] bi hektarea

[] 5 x 4 m2-ko baratzea [] 20 metro karratuko baratzea

[] -4 º [] zeropeko lau gradu

[] 42,195 km [] 42 kilometro eta 195 metro

[] 6.500.000 [] 6 milioi eta 500 mila [] sei milioi eta erdi

[] 52.000.000.000 [] 52 mila milioi

›Nola esan kirol emaitzak Honela esaten dira, eta honela idatziko ditugu gidoietan: Osasunak bi eta huts irabazi dio Real Madrili. Altuna III.ak eta Tolosak hogeita bi eta hamasei irabazi diete Jakari eta Arangureni.

›Zenbaki erromatarrik ez Gidoietan, hobe da zenbaki erromatarrik ez erabiltzea. Oro har, errazagoa da letraz idatzitakoa esatea. hamalaugarren mendea [XIV. mendea*]; Joan Paulo bigarrena [Joan Paulo II.a]

 

Euskal Herria

Hizkuntzak: euskaldunak (elebakarrak eta elebidunak): %27. Araba: %16,7. Bizkaia: %25,4. Gipuzkoa: %49,9. Nafarroa: %11,7. Lapurdiko BAM: %8. Gainerako Lapurdi: %24. Nafarroa Beherea eta Zuberoa: %52. Ia euskaldunak (elebidun hartzaileak): %14,1. Araba: %16. Bizkaia: %18,1. Gipuzkoa: %16,4. Nafarroa: %7,5. Erdaldunak: %58,9. Araba: %67,3. Bizkaia: %56,5. Gipuzkoa: %33,7. Nafarroa: %69,4. Datuok 16 urtetik gorakoei dagozkie. Iturria: V. Inkesta Soziolinguistikoa (2012ko uztailean kaleratua, 2011n egindako inkesten datuekin).
Biztanleak: 3.127.326 (2012). Araba: 324.556. Bizkaia: 1.158.794. Gipuzkoa: 712.097. Nafarroa Garaia: 644.566. Lapurdi: 241.479. Nafarroa Beherea: 30.609. Zuberoa: 15.225. EAE: 2.195.447. Hego Euskal Herria: 2.840.013. Ipar Euskal Herria: 287.313.
 

ESPAINIA

Hizkuntzak: espainiera / gaztelania (ofiziala). Hego Euskal Herrian euskara hizkuntza ofiziala da, Galizian galiziera, eta Herrialde Katalanetan katalana. Valentzian katalanari valentziera deritzo ofizialki. Aran ibarrean, aranera ofiziala da.
Biztanleak: 46,7 milioi (NBE, 2012). Espainiar (%72,9), katalan (%15,6), galiziar (%6,5), euskaldun (%5). Ikus Euskal Herria, Galizia, Herrialde Katalanak, Katalunia, Valentzia, Balearrak, Ceuta eta Melilla.
Erlijioak: katoliko (%80), sinesgabe (%12), beste (%1,4; ebanjelista, Jehovaren lekuko, musulman). Herritarren %7k ez dute zehaztu.
Transkripzioak: toponimoak idaztean, izan kontuan taula, eta ikus, halaber, Galizia, Katalunia, Valentzia eta Balearrak.
 

Okzitania

Hizkuntzak: okzitaniera deitzen zaio Okzitaniako mintzairari. Gaur egun, oso urritua dago. Hainbat dialekto ditu (biarnes, gaskoi, proventzera, aranera...), eta desberdintasun handiak daude batzuen eta besteen artean. Dialekto horietatik guztietatik, bakarra da ofiziala: aranera, Aran ibarrean. Okzitaniak hartzen dituen lurralde guztietan, beste zenbait hizkuntza mintzatzen dira: frantsesa, espainiera, katalana, italiera.
Biztanleak: 15,6 milioi inguru.
Erlijioak: katoliko, kalbinista.
Jakingarriak: Frantziako hegoalde ia osoa hartzen du Okzitaniak. Okzitaniaren mugak Frantziarenak gainditzen ditu: Italian ere badira okzitanieraz mintzo diren haranak (ipar-mendebaldean), eta Katalunian Aran ibarra ere Okzitaniaren parte da. Biarnok eta Gaskoiniak Euskal Herriarekin dituzten mugak ere eztabaidagai izan dira.
Transkripzioak: Okzitaniako zenbait leku izenek badute tradizio handiko euskal izena, batez ere Biarnokoek, eta hori erabiltzen da BERRIAn. Tradizio gutxiko euskal izenak ez dira hobesten (Lurda, Mendi-Marzana).

-tik aurrera. Batzuetan, gehiegikeria da 'noiztik aurrera' idaztea, nahikoa baita 'noiz' adieraztea. Hego Euskal Herrian, ikusle gehien izaten den ordutegia 22:00etatik aurrera hasten da*[e.] Hego Euskal Herrian, ikusle gehien izaten den ordutegia 22:00etan hasten da.

Ahal Dugu. Podemosek Hego Euskal Herrian hartu duen izena.

deslokalizatu, deslokalizazio. Enpresez mintzatuz, alde egin, lekutu, lekuz aldatu, eraman. Deslokalizazioa da Hernandoren kezka nagusia. Enpresek alde egitea da Hernandoren kezka nagusia. Gero eta industria gehiago deslokalizatzen ari dira Euskal Herrian. Gero eta industria gehiago eramaten ari dira Euskal Herritik.

ebanjeliko 2. Eliza protestante batzuei dagokiena. Eliza ebanjelikoa zabaltzen hasia da Euskal Herrian. Ez da katolikoa, baizik eta ebanjelikoa.

Ekologistak Martxan (Ecologistas en Acción*, Ecologistes en Acció*, Ecoloxistas en Acción*). Euskal Herriko adarra Hego Euskal Herrian aritzen da.

erietxean ospitaleratu*, erietxeetan ospitaleratu* e. ospitaleratu. 9.044 pertsona ospitaleratu behar izan dituzte Hego Euskal Herriko erietxeetan*[e.] 9.044 pertsona ospitaleratu behar izan dituzte Hego Euskal Herrian.

errebalida. Hego Euskal Herrian, azterketa mota.

Euskalerriaren Adiskideen Elkartea, -a (Euskal Herriaren Adiskideen Elkartea*).

Ilargia, -a. Lurraren sateliteaz ari garenean, letra larriz idazten da, salbu hitz elkartuetan. Gainerakoan, letra xehez. Eklipse ikusgarria izan zen atzo Euskal Herrian, Ilargia Lurraren eta Eguzkiaren artetik igaro zelarik. Jupiterren ilargi bat da Io. Sekula ez dut ikusi ilargi eklipserik.

klimatologia. Klima aztertzen duen zientzia. Ez nahastu eguraldiarekin eta klimarekin. Klimatologiaren eraginez, fruituak gehiago heldu dira*[e.] Eguraldiaren eraginez, fruituak gehiago heldu dira. // Oso klimatologia leuna dugu Euskal Herrian*[e.] Oso klima leuna dugu Euskal Herrian.

koofizial, koofizialtasun (ofizialkide*, ofizialkidetasun*). Beste hizkuntza batekin edo batzuekin batera ofiziala dena. Ez erabili hizkuntza gutxituak izendatzeko sinonimo moduan. Herrialde Katalanak, Hego Euskal Herria eta Galizia, hizkuntza koofizialen alde*[e.] Herrialde Katalanak, Hego Euskal Herria eta Galizia, katalanaren, euskararen eta galizieraren alde. // Hizkuntza koofizialek ezinbestekoak edo meritu hutsa izan behar duten, hori da eztabaida*[e.] Euskarak, katalanak eta galizierak ezinbestekoak edo meritu hutsa izan behar duten, hori da eztabaida.

maki (makis*). Mendiko gerrilla edo gerrillaria. Hala deitu zieten Ipar Euskal Herrian eta Frantzian nazien aurka borrokatu ziren gerrillariei, baita Francoren aurka mendira jo zutenei ere.

plaza. Ez erabili 'toki', 'lanpostu' edo 'ikaspostu' adierazteko. Zahar etxeetan, 710 plaza gehiago ezarriko dituzte Ipar Euskal Herrian*[e.] Zahar etxeetan, 710 leku gehiago ezarriko dituzte Ipar Euskal Herrian.

[sigla] EHAK. /e-hatxe-a-ka/ Euskal Herrialdeetako Alderdi Komunista.

[sigla] EHBE. /e-hatxe-be/ Euskal Herriak Bere Eskola.

[sigla] EHE. /e-hatxe-e/ Euskal Herrian Euskaraz.

[sigla] EHZ. /e-hatxe-zeta/ Euskal Herria Zuzenean jaialdia.

Eskola eta unibertsitatea

Ingurumena

Gaixotasun infekziosoak