Independentzia ondoko inbentariuma

Kataluniako procesa martxan jarri zenetik, Katalunia modan dago euskal herritarron artean. Udazkena izango zen neu ere nire Kataluniarekiko inbentariuma egiten hasi nintzela, autoreak eta liburuak birbisitatu eta aspaldi zain neuzkan liburuei, azkenean, heldu.

Irakurri nuen lehenengo autore katalana Joan Brossa izanen zen, Poemas civiles hura. Liluraturik gelditu nintzen etxetik ibiltzeko poesia jostari harekin. Gerora sextinen liburua irakurri nion, sextina bat nola egin azaltzen zuen poema-sextina hura barne. Oraindik maiz bisitatzeko autorea iruditzen zait, denborak ez dio ezer kendu, erantsi baizik.

Gero, uste dut, Gabriel Ferraterren Las mujeres y los días-era(Les dones i els dies) ailegatu nintzen Gil de Biedma gidari. Han bazen asko ikasteko, eta kopiatzeko, maiz bigarrena egin behar baita lehenengora iristeko. Peró non mi destar poema, zeina gerora Susako antologian argitaratu baita: «Ez sartu orain. Gal zaitez/ hartxintxar kurruskatsu/ eta tristeki arrosakaran./ Zoaz gutxika. Geldi zaitez/ begiratzera zeinen iharrak dauden/ ereinotz hostoak./ Ez bilatu kolore/ argiegiko laranjak.(...)/ Utzi pasatzen hiru ordu,/ eta sar zaitezke».

Bizitza, espero ez dugun tokietan, asperretan, luzamendutan, bizitzaren atarietan dagoela erakutsi zidan poemak, eta oraindik gogoan dut.

Garai haietan argitaratu zen Gerardo Markuletak itzulitako Zenbait poeta katalan antologia: Josep Carner, Carles Riba, J.V. Foix, Joan Salbat Papasseit, Pere Quart, Salvador Espriu, Joan Vinyoli, Vicent Andres Estelles.

Hark akuilaturik J.V. Foixen Sol i de dol irakurri nuen; ze sonetoak, zer hizkuntza, hura ulertzen zuen irakurlerik bazen, Literatura Katalana edonora zabaltzekoa zen. Koldo Izagirrek prestaturiko Joan Salbat Papasseiten antologia ere garai hartan argitaratu zuen Pamiela argitaletxeak. Izagirreren itzulpen ederra gorabehera, ez dakit zer eraginen zidan orain, beharbada abangoardistegia iritziko nion, Foixi bezalaxe.

8 poetas raros erosi nuen gero. Sarrionandia, antologatuetako bat, zen nik liburua erostearen arrazoia, euskaratik gaztelerara zein ingelesera itzulitako ia dena erosteko joera alde batera utzita jakina; bertan poemen antologiaz gain, elkarrizketak zeuden (Gaur posible litzateke Sarrionandia daraman antologiarik argitaratzea Espainiako Erresuman?). Hantxe zegoen, poeta eta idazle ezezaguna: Blai Bonet. Nor zen ura baino edaten ez zuen mistiko hura?

Gerora irakurri diot boxeolari kokainomano beltz Al Browni buruz idatzitako poema zoragarri hura: «Què seria de l'home sense les bèsties?/ Si, en un moment, se n'anessin de la terra/ totes les bèsties de la terra,/ l'home cauria en una gran depressió...». Ramon Llul institutuak kultura katalana promozionatzeko egindako jiran Lou Reedek irakurri eta, geroztik, erantzungailuan paraturik zeukana.

Ondoren El coadern gris etorri zen. Zein ederki pasatu nuen, zer prosa, ze sentsualitatea, ze mediterraneoa. Uste dut Plak sortu zidala gerora dietario eta egunerokoak irakurtzeko zaletasuna, zeinari eusten diodan, hainbeste Andres Trapiello nazional katoliko antikatalanistaren Salón de Pasos Perdidos-en zale itsu bihurtu arte.

2000. urte inguruan ailegatuko nintzen Joan Margarit poeta elebidunera. Uste dut Joana zela irakurri nion lehenengoa, alaba down sindromedunari eskainitako poema liburua. Pixka bat beranduago Sol de Sal (La nueva poesía catalana). Artikulu hau idazteko azpimarraturikoak errepasatzeari ekin diot: Sebastia Alzamora, Anna Aguilat-Amat, Carles Torner, Xulio Ricardo Trigo gailego-katalana, Enric Sória, Gabriel Planella, Maria Mercé Marçal...

Ai eta Miquel Marti i Pol, zeinaren L'amor poema zeukan Andolin Eguzkitzak etxeko korridorean laukian paraturik: «Creu en el cos, per tant, i en ell assaja/ de perdurar, i fes que tot perduri/ dignificant-ho sempre amb amorosa/sollicitud: així donaràs vida».

Eta moda-modaz urteak zain neukan nobela bat irakurri dut berriki: Bearn o la sala de las muñecas, Llorenç Villalongarena. Gattopardo italiarraren pareko maisulana, erdiguneko bikote harremanak bodebil modernoaren ukitua duelako freskoa eta arina suertatzen dena. Blai Boneten El Mar-i ekin diot ondoren, eta ez nau zapuztu, hitzaurrean dioten bezala, amerikarra izan balitz deep south-eko nobelatzat joko zuten, hemen, ordea, Espainiako Erresuman, literatura katalana baino ez da, edo gutxiago, literatura mallorcarra, Bonet, Villalonga bezala, Mallorcakoa baitzen. Orain, aspaldi zain neukan Mercè Rodoredaren Diamantearen plaza-rekin ari naiz. Eta gero Vicenç Pagés Jordáren La dicha no es completa-rekin hasiko naiz. Eta gero, beharbada, aspaldian erosi, saiatu eta apalean utzitako Ausias Marchi ekingo diot.

Dena dela, badakit ordekoa eskatzea jende exkaxarena dela, baina nik literatura katalana adina euskal literatura irakurriko zuen Olasagarre katalanak? Ez dut uste. Olasagarre euskaldunarena izanen da errua, segur aski.